تاریخچه دقیق سوهان به دوره قاجار نسبت داده می‌شود. در سال ۱۲۸۹ – ۱۲۹۰ هجری شمسی هنگامی که قرار بود صحن عقیق بارگاه حضرت معصومه (س) در شهر مقدس قم افتتاح گردد، بزرگان قم اقدام به برگزاری مراسم با شکوهی جهت افتتاح صحن کردند و از شاه وقت جهت افتتاح دعوت کردند. ولی بر اساس مقتضیات زمان، شاه جانشینی را برای خود جهت مراسم افتتاح به قم فرستاد. در هنگام برپایی مراسم با توجه به آداب و رسوم آن دوره، هر یک از بزرگان شهر جهت احترام هدایایی را به نماینده شاه از قبیل صنایع دستی و… پیشکش کردند و در بین بزرگان شخصی به نام محمد علی عطار جهت پیشکش سمنویی که به آن شکر افزوده شده بود به نماینده تقدیم کرد که ایشان پس از صرف ناهار این شیرینی را میل نمود و به ذائقه‌اش خوش آمد و عنوان کرد که این شیرینی همانند سوهانی غذای مرا هضم کرد. به این ترتیب از آن زمان نام سوهان بر روی این حلوا گذاشته شد و پس از آن تولید و مصرف سوهان شروع شد که البته در ابتدا مخصوص بزرگان و اشراف بود.
در آن سال‌ها افرادی به نام هادی حاج حسین سوهانی، حاج محمدرضا صفایی و حاج محمد عارفی، سوهان را به صورت دستی با یک وسیله کفگیر مانند به نام هستون تهیه می‌کردند و حجم تولید آن بسیار پایین بود. تا ۳۰ – ۴۰ سال قبل که تراشکاری به نام خازنی مبادرت به ساخت دستگاه هم زن نمود که این دستگاه باعث افزایش تولید سوهان و در حقیقت رشد در این زمینه شد و این افزایش تولید موجب شد این شیرینی به عنوان سوغات شهر قم مطرح شود، به طوری که ۹۰ در صد آن توسط زائران از استان خارج می‌شود.
مواد اولیه
مواد اولیه مورد استفاده در تهیه سوهان عبارتند از:
آرد، جوانه گندم، روغن، شکر، زعفران، زرده تخم مرغ، هل، پسته.
فرآیند تولید سوهان
- فرآیند تولید سوهان به شرح زیر است:
- تهیه خمیر
- رساندن (آبگیری و عمل آوری خمیر)
- شکل دهی
- خنک کردن و بسته بندی
ویژگی‌های سوهان
- این فرآورده باید به رنگ قهوه ای روشن و دارای عطر و طعم مربوطه باشد.
- نباید دارای بوی تندی ناشی از فساد و یا ماندگی باشد.
- هنگام عرضه نباید روی آن روغن دلمه بسته باشد، باید در داخل قوطی به صورت کامل و بیش از یک قطعه آن خرد نشده باشد.
- افزودن هر نوع رنگ مصنوعی به منظور ایجاد رنگ در سوهان مجاز نمی‌باشد.
سوهان سرشار از انرژی و ویتامین
این محصول به سبب دارا بودن جوانه گندم، پروتئین فراوانی دارد و منبع فوق‌العاده‌ای از ویتامین‌ها و مواد معدنی به ویژه ویتامین‌های گروه B و E و آرام‌بخش اعصاب و روان است و از همه مهم‌تر جوانه گندم موجود در این محصول به دلیل داشتن قندهای طبیعی سبب ذخیره‌سازی انرژی در ماهیچه‌ها شده و باعث بهبود عملکرد عضلانی و جلوگیری از خستگی و بی‌حالی می‌شود. برای تهیه سوهان، از کره یا روغن‌های گیاهی استفاده می‌شود.
افزودن چربی به سوهان، کالری آن را افزایش می‌دهد و بر قابلیت جویدن، طعم، بو، مزه و مدت زمان ماندگاری محصول می‌افزاید. البته در میان چربی‌ها، کره طعمی چشمگیرتر دارد و هنگام پخت به همراه هل و شکر طعم تافی‌مانندی را به سوهان می‌دهد، اما فراموش نکنید که کره، کلسترول، تری‌گلیسیرید و همچنین وزن شما را افزایش می‌دهد. شکر نیز در صنایع پخت سوهان به منظور شیرین کردن، بهبود رنگ و از همه مهم‌تر به عنوان نگه‌دارنده افزوده می‌شود و تخم‌مرغ هم به دلیل دارا بودن پروتئین، چربی و قسمت عمده‌ای از ویتامین‌ها، ارزش غذایی محصول را افزایش داده و منجر به تردی و تازگی محصول می‌شود.
با توجه به اهمیت رنگ و طعم در سوهان استفاده از زعفران در این محصول سنتی ضروری به نظر می‌رسد.
توجه
سوهان را پشت شیشه اتومبیل و مقابل نور مستقیم خورشید قرار ندهید. برای ثابت ماندن کیفیت محصول آن را در جای خشک و خنک نگهداری کنید. از همه مهم‌تر آن که هنگام مصرف این شیرینی وطنی مراقب وزن، قند و چربی خونتان باشید.
سوهان به شکل‌ها و انواع مختلفی نظیر: سوهان عسلی، سوهان کنجدی، سوهان بادامی، سوهان گزی، سوهان لقمه ای، سوهان کره‌ای و غیره تولید و عرضه می‌شود.